Xóa thuế khoán, áp sổ sách mới từ 2026: Gần 3,8 triệu hộ kinh doanh sẽ bị ảnh hưởng

Bộ Tài chính đang lấy ý kiến dự thảo Thông tư hướng dẫn chế độ kế toán mới dành cho hộ và cá nhân kinh doanh có doanh thu trên 200 triệu đến 3 tỷ đồng mỗi năm. Đây là nhóm chịu tác động lớn nhất khi thuế khoán chính thức bị xóa bỏ từ ngày 1/1/2026, đánh dấu cuộc chuyển đổi sâu rộng nhất trong quản lý thuế đối với hộ kinh doanh từ trước tới nay.

Theo dự thảo, các hộ kinh doanh sẽ thực hiện kế toán tùy theo phương pháp nộp thuế giá trị gia tăng (GTGT) và thuế thu nhập cá nhân (TNCN). Với nhóm nộp thuế theo tỷ lệ % trên doanh thu, chứng từ sử dụng là hóa đơn bán hàng và sổ kế toán duy nhất phải ghi chép là sổ chi tiết doanh thu (mẫu S2a-HKD). Trường hợp nộp thuế GTGT theo phương pháp khấu trừ, hộ kinh doanh phải sử dụng hóa đơn GTGT, đồng thời ghi chép thêm sổ theo dõi nghĩa vụ thuế GTGT và sổ doanh thu.

Với các hộ có doanh thu trên 3 tỷ đồng, chế độ kế toán được chia theo hai phương pháp tương tự. Tuy nhiên, thuế TNCN không tính theo tỷ lệ cố định mà được xác định trên thu nhập tính thuế. Các hoạt động đặc thù như cho thuê tài sản hoặc kinh doanh thương mại điện tử cũng phải ghi sổ chi tiết doanh thu và theo dõi nghĩa vụ thuế đặc thù (mẫu S5a-HKD) nếu phát sinh.

Dự thảo cho phép người đại diện hộ kinh doanh tự ghi sổ hoặc giao cho người thân trong gia đình như cha mẹ, vợ chồng, con cái, anh chị em; hoặc các nhân sự đang quản lý hàng hóa, thủ kho, thủ quỹ kiêm nhiệm. Hộ kinh doanh cũng có thể thuê dịch vụ kế toán. Tài liệu kế toán được phép lưu trữ điện tử với thời hạn tối thiểu 5 năm.

Theo thống kê đến tháng 10/2025, cả nước có khoảng 3,83 triệu hộ kinh doanh. Trong đó, 44,4% có doanh thu dưới 200 triệu đồng và tiếp tục được miễn thuế từ năm 2026; khoảng 883.000 hộ có doanh thu từ 200 triệu đến 3 tỷ đồng là nhóm chịu ảnh hưởng chính khi bỏ thuế khoán; và 39.000 hộ có doanh thu trên 3 tỷ đồng.

Địa phương được yêu cầu “cầm tay chỉ việc” trước khi xóa thuế khoán

Để quá trình chuyển đổi từ thuế khoán sang kê khai không gây gián đoạn sản xuất, Bộ Tài chính đã yêu cầu lãnh đạo các tỉnh, thành phối hợp chặt chẽ với cơ quan thuế. Trọng tâm là tổ chức các chương trình hướng dẫn kỹ năng số, sử dụng hóa đơn điện tử, phần mềm kế toán và ứng dụng thuế điện tử.

Chính quyền các cấp được giao rà soát đối tượng phải sử dụng hóa đơn điện tử khởi tạo từ máy tính tiền theo Nghị định 70/2025; đồng thời nghiên cứu cơ chế hỗ trợ tài chính cho hộ kinh doanh gặp khó khăn về thiết bị công nghệ. Bộ Tài chính khuyến khích doanh nghiệp công nghệ trên địa bàn giảm giá hoặc cung cấp miễn phí phần mềm hóa đơn điện tử, phần mềm bán hàng, chữ ký số trong giai đoạn đầu.

Song song, các cơ quan như công an, sở tài chính, sở nông nghiệp – môi trường, thống kê và hệ thống ngân hàng thương mại được yêu cầu tăng cường chia sẻ dữ liệu để phục vụ quản lý thuế: dữ liệu dân cư, tạm trú, thông tin đất đai – mặt bằng, tình hình kinh doanh, cũng như dữ liệu giao dịch tài chính.

Công tác chống thất thu thuế cũng được đẩy mạnh. Các ban chỉ đạo tại địa phương phải giám sát dòng tiền, doanh thu, đối chiếu dữ liệu hóa đơn và xử lý hành vi trốn thuế, không xuất hóa đơn hoặc cố ý hạ doanh thu để né thuế.

Ngành thuế triển khai chiến dịch “60 ngày cao điểm”

Cùng với việc hoàn thiện văn bản pháp luật, Cục Thuế đã phát động kế hoạch “60 ngày cao điểm chuyển đổi mô hình từ thuế khoán sang kê khai”, triển khai từ ngày 1/11 đến 30/12/2025 trên phạm vi toàn quốc.

Chiến dịch tập trung vào các khu vực có nhiều hộ khoán như chợ truyền thống, tuyến phố thương mại, khu kinh doanh lưu trú. Ngành thuế đặt mục tiêu 100% hộ kinh doanh được tiếp cận đầy đủ thông tin, 100% đối tượng thuộc diện bắt buộc phải đăng ký và sử dụng hóa đơn điện tử từ máy tính tiền, và 100% thủ tục thuế được thực hiện bằng phương thức điện tử.

Cơ quan thuế cam kết xử lý mọi vướng mắc của hộ kinh doanh trong vòng 24 giờ. Đồng thời phối hợp với các doanh nghiệp cung cấp hóa đơn điện tử để hỗ trợ thiết bị, giảm chi phí dịch vụ; phối hợp với hiệp hội doanh nghiệp, đại lý thuế, công ty kế toán – kiểm toán để tổ chức hỗ trợ miễn phí.

Ngành thuế yêu cầu các đơn vị địa phương giám sát chặt chẽ việc sử dụng hóa đơn điện tử, đặc biệt đối với các hộ có doanh thu tăng nhưng chưa chuyển đổi. Các hành vi không xuất hóa đơn hoặc kê khai gian lận doanh thu sẽ bị xử lý nhằm đảm bảo môi trường kinh doanh bình đẳng.

Nguồn thu từ hộ kinh doanh tăng mạnh

Theo Bộ Tài chính, thu ngân sách từ khu vực hộ kinh doanh năm 2024 đạt gần 26.000 tỷ đồng, tăng 20% so với năm 2023. Chín tháng đầu năm 2025, con số này đạt 25.089 tỷ đồng, tăng 30% so với cùng kỳ. Trong 9 tháng đầu 2025 đã có hơn 18.000 hộ khoán chuyển sang kê khai và hơn 2.500 hộ chuyển lên doanh nghiệp.

Những con số này cho thấy việc bỏ thuế khoán và chuyển sang quản lý theo phương pháp kê khai là xu hướng tất yếu, phù hợp với mục tiêu minh bạch hóa, số hóa hoạt động kinh doanh và mở rộng nền kinh tế chính thức.

Thông tư mới hướng dẫn chế độ kế toán cho hộ kinh doanh dự kiến có hiệu lực từ ngày 1/1/2026, cùng thời điểm chính thức chấm dứt thuế khoán trên toàn quốc.

Hệ Thống Pháp Luật Việt Nam